Tiền bạc và rác rưởi

“Muốn giàu thì phải đánh đổi sức khỏe và hạnh phúc cá nhân”

“Muốn nhiều tiền mà không đánh đổi thì chỉ có đầu thai vào gia đình giàu sẵn”.

“Nếu chỉ cần học là biết đầu tư thì sao các giáo sư kinh tế không thành tỷ phú hết đi?”

Nếu những câu trên khiến bạn co rúm lại mỗi khi sắp đưa ra một quyết định tài chính quan trọng, thì bài viết này là dành cho bạn.

Trong bài này, tôi sẽ chỉ ra lý do tại sao chúng ta cứ mãi không ổn định tài chính.

Ta cần hiểu rằng tiền bạc gắn liền với cuộc sống như gia đình và người yêu. Nếu chúng ta đã từng gặp tổn thương với người thân, thì với tiền bạc cũng không ngoại lệ.

Tôi biết ai cũng muốn giải pháp ngay lập tức, nhưng mỗi người sẽ có những tổn thương khác nhau. Không nhận diện được đúng vết thương, khả năng cao chúng ta sẽ dùng sai “thuốc”. 

Cái sai này có thể tốn tới hàng chục năm để sửa, nên tôi mong độc giả hãy kiên nhẫn với hành trình này, chớ vội lao ngay vào giải pháp.

Trước tiên, ta phải hiểu đúng về “ổn định tài chính”. Tôi cho rằng người ổn định tài chính là người:

1. Luôn cảm thấy đủ đầy

2. Yêu công việc mình đang làm

   
   

Có những người thu nhập cả triệu đô một năm, thậm chí sinh trưởng trong gia đình khá giả, nhưng lại có mối quan hệ nghèo nàn với tiền. 

Ví dụ, họ sợ mất mát và luôn cảm thấy không đủ với tài sản hiện tại. Tâm trí họ căng thẳng triền miên, cứ nhắc tới công việc thì như bị “kích hoạt”. Những người này có cơ thể hoạt động không khác gì một quả bom nổ chậm.

Tôi không cho đó là sự ổn định.

Đáng tiếc là ngày nay, một nửa thế giới rơi vào bi kịch trên, dù là người thu nhập mười triệu hay mười tỷ một năm. 

Tôi viết những dòng này để giúp bạn đọc bước vào nửa còn lại của thế giới - phần thế giới nơi con người có mối quan hệ lành mạnh với tiền bạc.

Để đạt được điều ấy, ta cần tống khỏi cơ thể ba loại rác sau:

1. Tư duy thiếu thốn

2. Tư duy sợ sai

3. Tư duy phá hủy

   
   

Tư duy thiếu thốn

• Không dám tiêu tiền vì sợ hết.

• Tiêu nhiều hơn nhu cầu thực tế, dẫn đến lương càng tăng lại càng thấy thiếu.

• Nhắc đến tiền là thở ngắn than dài.

• Vân vân.

  
  

Tư duy sợ sai

Trong ba tư duy kể trên, tôi cho rằng “tư duy sợ sai” là vết thương sâu nhất.

“Đầu tư khó lắm, kiểu gì cũng thua lỗ”

Chúng ta, những kẻ kém may mắn rơi vào nửa tiêu cực của thế giới, đều trở nên nhút nhát như một đứa trẻ mỗi khi nhắc đến hai chữ “đầu tư”. 

Trước mắt, tôi sẽ đặt ra vài câu hỏi để giúp độc giả dần dần bước ra khỏi vòng lặp vô tận này:

• Bạn đã bao giờ dành tối thiểu hai tiếng một tuần, ít nhất từ sáu tháng trở lên, để học về đầu tư chưa?

• Bạn có biết rằng ngoài chứng khoán, bất động sản, vàng, crypto,... thì còn tồn tại vô số kênh đầu tư khác không?

• Bạn đã bao giờ đầu tư chưa?

• Nếu từng thua lỗ, bạn đã né tránh nói về nó, hay thật sự ngồi phân tích và đưa ra phương hướng cho lần đầu tư tiếp theo?

• Bạn có sử dụng trí tuệ không, hay chỉ làm theo người đi trước?

• Bạn đã tìm hiểu xem để không bị cuốn theo đám đông, thì mình cần những kỹ năng gì chưa?

  
  

Một cô giáo của tôi từng đùa rằng: 

“Phụ nữ thà nói về chuyện chết còn hơn là phải nói về tiền”. 

Câu nói này khiến tôi suy nghĩ gần một tuần trăng. 

Sau đó, tôi đi đến kết luận rằng hiện tượng trên cũng là một trong những biểu hiện của tư duy sợ sai.

Có nhiều người, đặc biệt là phụ nữ, cảm thấy kinh hãi khi phải nói về chuyện tiền bạc với người thân, bởi vì:

• Họ không có cảm giác an toàn.

• Họ sợ bị hiểu lầm là thực dụng.

• Họ cho rằng đồng tiền sẽ phá hoại hạnh phúc đôi lứa.

• Vân vân.

  
  

Những điều này dẫn tới tư duy phá hủy.

Tư duy phá hủy

“Hầu hết các gia đình đều tan cửa nát nhà sau khi trúng số vì tranh chấp tài sản”.

Những người có tư duy này thường “sợ” cầm nhiều tiền trong tay, họ vô thức tìm cách “cho đi” vô tội vạ rồi ảo tưởng rằng mình đang làm việc thiện, hoặc cứ có tiền là tẩu tán sạch, vì sâu trong tiềm thức họ cho rằng nhiều tiền = tai ương. Điều này là không đúng sự thật.

“Người khác biết mình có tiền sẽ vay, hoặc hãm hại mình”.

Những người với cách nghĩ này thường có phản ứng phòng vệ và tự hủy (sabotaging). 

Sự kiện trên chưa xảy đến nhưng họ đã phải dựng sẵn rào chắn rồi tự đâm chính mình: tôi đã làm đau mình trước rồi nên giờ không ai có thể hại tôi nữa. 

Vậy là thay vì học cách nói không với người khác, bảo vệ ranh giới của bản thân, nhóm người này lựa chọn né tránh bằng cách mở miệng ra là than nghèo trong khi họ vẫn có nơi trú ẩn an toàn và lương thực dự trữ.

Tôi cho rằng đâu đó trong họ vẫn đang bị điều khiển bởi một đứa trẻ sợ hãi, cô đơn, và bất lực. 

Một vài gợi ý

Khó mà buông bỏ những tư duy trên chỉ với vài câu mệnh lệnh. Chúng ta đâu phải máy vi tính.

Vấn đề là ta không những được giáo dục với kiểu tư duy trên suốt hàng chục năm đầu đời, mà còn thừa kế chúng về mặt di truyền. 

Bởi vậy, tôi cho rằng những tư tưởng đó phải được detox như cách cơ thể đào thải độc tố (ký sinh trùng, sỏi, axit hại, chất nhầy,...). Quét rác cho sạch thì ta mới có một cái đầu sáng rõ để nhận diện được đâu là kiến thức đúng về tài chính.

Tuy nhiên, detox không phải là câu chuyện có thể giải quyết ngày một ngày hai.

Trước hết, bạn đọc hãy nhận diện tất cả những nỗi sợ của mình với tiền bạc.

Hãy dùng bút viết chúng ra giấy.

Chất độc không được đẩy ra ngoài sẽ kẹt lại trong cơ thể và khiến bạn đau đớn. Vấn đề sẽ không bao giờ được giải quyết.

Những tư duy thiếu thốn, sợ sai, phá hủy trên có thể hữu ích vào năm Ất Dậu 1945, nhưng chúng không còn phù hợp ở năm Ất Tỵ 2025 nữa. 

Bạn không thể sống với tư tưởng của năm 1945 và kỳ vọng nó giúp mình ổn định tài chính vào năm 2025 được.

Có những người nhiều tiền và bất hạnh, nhưng cũng tồn tại những người nhiều tiền và hạnh phúc. Hãy cho phép bản thân bước vào thế giới thứ hai.